Śmierć Czajkowskiego
Na starość swoje życie z kretesem przegrałem.
Com zdziałał, tom przekreślił. Wiem. Nie było warto
Za możliwość powrotu oddać życie całe
I grać ostatnią partię panslawizmu kartą.
Wszystko tu mnie oskarża. W ciemnych dworu salach
Pamiątki, jak wyrzuty sumienia, się mnożą:
Szabla i lā ʾilāha wyryte ʾillā-llāh,
A nad nią mój powstańczy ryngraf z Matką Bożą.
Tyle w życiu zrobiłem pro publico bono,
Aż nareszcie na starość złą drogę wybrałem.
Żyję w pustce. Przyjaciół wciąż tracę, a honor
Umiem jeszcze ocalić tym ostatnim strzałem.
Michał Czajkowski, Sadyk Pasza (1804-1885) – żołnierz, pisarz, poeta, działacz niepodległościowy. Przed śmiercią pogodził się z carem i osiadł w wiosce pod Kijowem. Nawrócił się na panslawizm i prawosławie. Jednak jego nowe pomysły nie znalazły posłuchu u rodaków. Popełnił samobójstwo.
lā ʾilāha ʾillā-llāh – nie ma boga prócz Allacha – początek szahady, muzułmańskiego wyznania wiary
pro publico bono – dla dobra ogółu