Gdzieś pośród małych wioseczek
Stary parafialny kościółek jakich wiele.
A przy nim cmentarz.
Ot taki krajobraz wiejski.

Wędruję po cmentarzu z rodzicami,
czytam nazwiska na płytach.
Rodzice jak co roku przypominają mi
ilu moich dalszych krewnych tu leży.
Kto gdzie leży i czyim był bratem. A gdzie jego rodzice leżą.
Albo czyj grób nie sprzątany, bo dzieci za granicę wyjechały.
A mi się przypomina, że gdzieś w Polsce ktoś otworzył biznes.
Sprzątanie grobów, dodatkowa usługa
to okazjonalny znicz, wieniec lub kwiaty
(podobno mają bogaty wybór) i modlitwa
za drobną dopłatą.
Wszystko zamawiane przez internet.

Spacerujemy tak już prawie godzinę.
Czytamy z też z matką tablice dotyczące historii parafii.
(to taki pomysł proboszcza).
Ojciec przystaje z nami obok przy każdej,
ciągle się denerwując. Bo chciałby już do domu
na bigos i lampkę wina, więc ciągle poprawia
wszystko.
- A ten to do Bielska-Białej pojechał. - Jęczy mi
nad uchem, gdy czytam o jakimś lokalnym bohaterze.
- Tak tato wiem, napisali tu. - Odpowiadam, odrywając
wzrok od tablicy.
- Ale on w pożarze zginął, ratując tę kobietę,
a nie, że zatruł się chemikaliami. Jak tu napisali. - Znowu mi
przerywa, poprawiając tekst.
- A ten kamień pamiątkowy?
To jest od tego organisty?- Przerywa mu matka.
- Tak, za cara go na Sybir wysłali, bo nie chciał
dać organów z kościoła, co go carscy na
cerkiew chcieli przerobić.- Tata jeszcze pamięta.
- Ale to była cerkiew przecież! - Zaraz mu matka przerywa.
- Tak, ale unicka! - Ojciec nie ustępuje.
- No jak? - Przerywam im. - Cerkiew jest tam! - Dodając szybko,
wskazuję ręką budynek cerkwi za parkanem cmentarza.
- Ale to nowa i prawosławna. - Broni się ojciec.

Idziemy dalej, mijamy groby księży.
Matka z ojcem debatują, który farosz więcej dla parafii
zrobił, a który to tylko kolędę zbierał.
Nagle skromniutki grobik a na nim,
pordzewiały już metalowy krzyż i
skromna betonowa płyta z enigmatycznym napisem
"... Twe życie brutalnie przecięte...".
- O, to ten pastuch. - Wyrywa się tacie.
- No co z nim? - Pytam zaczytany w tablicę.
- On owce wypasał i któregoś razu milicja go znalazła,
obwieszonego na drzewie i związanego.
- Że niby ktoś dla owiec go?
- Nie, wszyscy wiedzieli, że to UPA uciekało
i świadków nie chciało zostawić. - Tata ze spokojem odpowiada.

Dwa groby dalej jacyś wojskowi.
Widziałem zdjęcia z ich pogrzebu na tablicach historycznych.
- O to ci, co ich UPA zabiło.
- To ta historia, że AK w innej wiosce za nich
dwóch chłopów Ukraińców powiesiło? - Pyta matka.
- Tak. - Odpowiada ojciec. - Oni na cmentarzu prawosławnym,
tam przy cerkwi leżą. - Odpowiada. - Potem UPA poprosiło
AK o zawieszenie broni, bo to 51-szy był i
na głowie UBecję już mieli. I się wtedy skończyło
wieszanie ludzi po lasach. - Dodaje.
- A to tylko UPA wieszało? - Pyta zdziwiona matka.
- Jedni i drudzy i trzeci, tylko UB swoich nie wieszało,
a w środku lasu zakopywali.
- Ale zaraz, bo mi nie pasuje. Na tablicach stoi,
że to komuniści ich zabili. - Zastanawiam się głośno.
- A przestań wierzyć propagandzie! - Ojciec już wpadł w swój
moralizatorski ton.

Idziemy dalej. Mijamy kolejne groby.
- A pamiętasz tę panią co to i niej
źrebaka widziałeś, jak mały byłeś? - Mama jak zwykle
próbuje wyciągnąć jakieś historie z mojego dzieciństwa.
- To ta pani? - Pytam, przystając nad grobem osoby,
która w mej pamięci jest już szarą plamą
z mocno niedookreślonym kobiecym głosem.
-Tak, pamiętam. A ten jej "ukochany" ? - Pytam z przekąsem.
Nie mieli ślubu, a gdy mały byłem, chodziły historie
po wiosce, że on, gdy popije, to ją nożem tnie i dratwą zszywa.
- A w drugiej części cmentarza leży,
zapił się dwa lata po niej. - Odpowiada mama.

Spacerujemy jeszcze prawie pół godziny.
Matka z zaciekawianiem ogląda tablice historyczne
ja razem z nią, czytamy o budowie starego kościoła
i nowego. O tym ze stary rozebrano
i do jakiegoś skansenu oddano
jako przykład architektury drewnianej,
oglądamy zdjęcia komunijne pielgrzymkowe i z bierzmowani.
Do tego jakieś dożynki i tym podobne.
Sporo jest zdjęć z międzywojnia, ale są też fotokopie
jakichś carskich dokumentów
(w sumie to ten proboszcz
sporo znalazł dokumentów na te fotokopie)
- Mama, ta kobieta pojawia się na części zdjęć. - Pokazuję
pewną osobę na jednym ze zdjęć.
- Tak to "gosposia" tego proboszcza. - Odpowiada mama,
wskazując jakiegoś księdza na jedynym ze zdjęć komunijnych,
słowo gosposia wypowiedziała, puszczając jednocześnie oko.
Podobno wszyscy we wsi wiedzieli. Mijamy kilka grobów.
- Ona gdzieś o tu leży. - Matka wskazuje
jakiś niekonkretny kierunek.
- A ten ksiądz to do innej parafii przeniesiony i tam pochowany.

Po tym, jak wsiedliśmy do samochodu, matka z ojca
znowu wyciąga historię o tym, jak
w międzywojniu kościół (ten stary) powstawał.
Robi to po to, bo ojciec już chce wsiąść
na swojego konika politycznego
i zaczyna "tłuc" te swoje "prawdy"
o tym, że wszyscy kradną.
Ojciec dał się skusić i z zapałem opowiada
o tym organiście unickim, o cerkwi unickiej
i o tym, że w II RP władze powiedziały
"kto pierwszy postawi, ten będzie miał"
i kościół powstał w rok. A prawosławni
to jeszcze do hitlerowców chodzili
po zgodę na zajęcie świątyni.
Ale i tamci się wywinęli hasłem
"kto postawił, ten ma".

Odpaliłem silnik, Ruszyliśmy,
a mnie naszła taka dziwna myśl.
Nie ważne co w życiu zrobiliśmy,
i tak nasze życie się kiedyś skończy.
A my, dobrzy, źli, mali, duzi,
i tak w jednakim grobie zlegniemy.
Pozostanie po nas to, jak innych losy zmieniliśmy.
Czyli jednak coś więcej,
niż ten kopczyk ziemi...