Z greckiego phantastikon - wytwór fantazji, świat istot i przedmiotów nadprzyrodzonych, których istnienie wykracza poza prawa zdrowego rozsądku, ich obecność wiąże się zazwyczaj z problematyką etyczną, poznawczą czy metafizyczną.

Świat fantastyki - cudowności obecny jest w Biblii, w której pojawiają się aniołowie pośredniczący między Bogiem a ludźmi i diabły (złe duchy) personifikujące dobro i zło. Byty fantastyczne - cudowne - występują w literaturze i mitach antyku (bogowie, tytani, duchy, nimfy, Sfinks, Pegaz itd.).

Odwołując się do faktu istnienia, człowiek pierwotny tłumaczył tajemnicze zjawiska natury. Świat fantastyki średniowiecza jest światem cudowności, w literaturze epoki pojawiają się aniołowie ("Pieśń o Rolandzie"), szatan w "Boskiej komedii" Dantego Alighieri. W "rozmowie mistrza Polikarpa ze Śmiercią" występuje personifikacja śmierci. Byty te przez swoje istnienie ukazują człowiekowi cel jego życia - Boga i współtworzą religijną wizję świata.

Byty fantastyczne znajdujemy w "Makbecie" Szekspira. Czarownice przepowiadają los Makbeta, pokazując mu, że zostanie władcą. To prowadzi go na drogę zła, zbrodni.

W ten sposób byty fantastyczne są projekcją ciemnej strony psychiki bohatera. W "Hamlecie" Szekspira wydarzenia wywołuje duch ojca bohatera, domagając się zemsty za swoją śmierć.

Dowodzi on swoim pojawieniem istnienie tajemniczej części świata, drugiego wymiaru rzeczywistości.

U schyłku wieku XVIII istoty fantastyczne (duchy, upiory, wampiry, żywe trupy, diabły) często pojawiają się w gotyckiej powieści grozy. Ich popularność wiąże się z kryzysem racjonalizmu. Fantastyka ma dowodzić, że istnieje również świat nadprzyrodzony.

W literaturze romatyzmu fantastyka stanowi znak duchowej wizji świata i wiąże się z problematyką etyczną.

W "Balladach i romansach" Adama Mickiewicza pojawiają się istoty fantastyczne. Przykładem może być tytułowa bohaterka "Świtezianki" - istota zamieszkująca jezioro, spotykająca się z młodym strzelcem, którego poddaje próbie miłości i zabija.

Również w "Dziadach" wileńsko - kowieńskich ukazany jest świat w którym żywi obcują ze zmarłymi. W części II Dziadów zjawiają się duchu trzech kategorii: widmo złego pana, okrutnego dla poddanych, duch pasterki Zosi gardzącej miłością oraz duchy dzieci, które nie zaznały cierpienia. Zjawy przynoszą moralne przesłanie, że człowiek powinien zaznać zarówno szczęścia jak i cierpienia i być ludzkim dla innych.

W literaturze Młodej Polski byty fantastyczne występują w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego jako osoby dramatu.

W literaturze współczesnej postacie fantastyczne zjawiają się w "Mistrzu i Małgorzacie" Michaiła Bułhakowa. W przedwojennej Moskwie coroczny bal wyprawia szatan Woland ze swoją świtą. Pojawienie się istot fantastycznych w centrum państwa rządzącego się zasadami materializmu naukowego stanowi swojego rodzaju prowokację wobec systemu.

Ważnym nurtem literatury współczesnej jest twórczość fantastyki naukowej, ukazująca rozwój cywilizacji technicznej, podejmująca problematykę istnienia innych cywilizacji w kosmosie. W "Solaris" Stanisława Lema przedstawiona jest kwestia porozumienia się różnych cywilizacji. Okazuje się, że ludzie podróżujący w kosmosie ograniczeni są przez własne wyobrażenie o świecie, nauka nie daje prawdziwego obrazu rzeczywistości.

Baśniowość to świat cudowności, który przeciwstawia się światu rzeczywistemu, nie naruszając w nim jego wewnętrznego ładu.

Fantastyka natomiast to wdzieranie się niezwykłości do życia codziennego.